" သမၼာဒိ႒ိလူမ်ိဳး " မွ  " ဗုဒၶဘာသာလူမ်ိဳး " ျဖစ္သြားရပုံ
    ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးေနာက္ သာသနာႏွစ္ ၂၃၅-ခုႏွစ္သုိ႔အေရာက္ မဇၥ်ိမ
ေဒသမွ ေသာဏေထရ္ႏွင့္ ဥတၱ႐ေထရ္ အမႈးျပဳေသာ မေထရ္ ငါးပါးတုိ႔သည္ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကုိ
ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပုိင္း သု၀ဏၰဘူမိ သထုံျပည္သုိ႔ စတင္ယူေဆာင္ေတာ္မူခဲ့ၾကေလသည္ ။
    သာသနာႏွစ္ ၁၆၀၁-ခုႏွစ္သုိ႔အေရာက္တြင္ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္သည္ သထုံျပည္မွ ဗုဒၶ
သာသနာေတာ္ကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံအထက္ပုိင္း အရိမဒၵန ပုဂံျပည္သုိ႔ စတင္ေဆာင္ယူေတာ္မူခဲ့ေလသည္ ။
    ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္းႏွင့္တကြ တုိင္းသူျပည္သား လူထုအမ်ားတုိ႔သည္ သမၼာဒိ႒ိ
အယူျဖစ္ေသာ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကုိ သက္၀င္ယုံၾကည္ၾကေလသည္ ။
    မွန္နန္းရာဇ၀င္ ဘုရင့္ေနာင္အခန္း၌ " အျပည္ျပည္ေထာင္ေသာ မိစၦာဒိ႒ိတုိ႔ကုိ သမၼာဒိ႒ိ
ျဖစ္ေအာင္ ဆုံးမေလ့ရွိေသာ သာသနာ့ဒါယကာမင္း " ဟူ၍၎ ၊" မိစၦာအယူမွသည္ သမၼာဒိ႒ိႀကီး
ျဖစ္ေစ၍ ပရိယတၱိ ပဋိပတၱိ သာသနာေတာ္ကုိတည္ေစသည္ " ဟူ၍၎ ေရးသားခဲ့ေလသည္ ။
    ၎ရာဇ၀င္မ်ားအရဆုိလွ်င္ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပုိင္း၌ သာသနာႏွစ္ ၂၃၅-ခုႏွစ္ကစ၍
သာသနာထြန္းလင္းခဲ့ေၾကာင္း ၊ ျမန္မာႏုိင္ငံအထက္ပုိင္း၌ သာသနာႏွစ္ ၁၆၀၁-ခုႏွစ္ကစ၍ သာသနာ
ထြန္းလင္းခဲ့ေၾကာင္း ၊ သာသနာကုိသက္၀င္ယုံၾကည္ၾကေသာ ျမန္မာတုိင္းဘြား လူမ်ိဳးအားလုံးကုုိ
လည္း " သမၼာဒိ႒ိလူမ်ိဳး "ဟူ၍ေခၚေ၀ၚၾကေၾကာင္း ထင္ရွားခဲ့ေလသည္ ။
    သမၼာဒိ႒ိလူမ်ိဳးဟူ၍ေခၚေ၀ၚၾကျခင္း၏အေၾကာင္းရင္းမွာ ျမတ္ဘုရား၏ သာသနာေတာ္ကုိ
သက္၀င္ယုံၾကည္ၾကကုန္ေသာသူတုိ႔သည္ "သမၼာဒိ႒ိအက်င့္"ကုိက်င့္ၾကသူမ်ားျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္
ျဖစ္ေပသည္ ။
    သမၼာဒိ႒ိအက်င့္ဟူသည္ သရဏဂုမ္ေဆာက္တည္ျခင္းျဖင့္ဥပသကာ ဥပသိကာမအျဖစ္ကုိ
ခံယူၾက၍ ငါးပါးသီလကုိ ခါး၀တ္ပုဆုိးကဲ့သုိ႔ၿမဲစြဲၾကကာ မဂ္ ဖုိလ္ နိဗၺာန္ ရေၾကာင္း သမၼာဒိ႒ိေရွ႕သြားရွိ
ေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါးကုိ က်င့္ေသာအက်င့္ပင္ျဖစ္သည္ ။
    ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ားကုိေလ့လာေသာအခါအင္း၀ေခတ္အစပုိင္းေလာက္ကစ၍ ႏုိင္ငံျခားသား
မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ျပင္သစ္၊ေပၚတူဂီ၊အဂၤလိပ္၊ဒပ္ခ်္၊အိႏၵိယ စေသာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကုန္သည္အျဖစ္ျဖင့္
၎၊မင္းမႈထမ္းအျဖစ္ျဖင့္၎ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔၀င္ေရာက္ေနထုိင္ၾကေၾကာင္း သိရေလသည္ ။
    ၎ႏုိင္ငံျခားသားတုိ႔အား ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔က ကုလားျဖဴ၊ကုလားမဲ၊ဟူ၍၎၊သုိးေဆာင္းလူ
မ်ိဳးတုိ႔ဟူ၍၎ ေခၚၾကေလသည္။၎တုိ႔ႏွင့္ပါလာေသာ အယူ၀ါဒတုိ႔မွာလည္း ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႕ယူၾက
ေသာသမၼာဒိ႒ိအယူႏွင့္ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီးဆန္႔က်င္ၾက၍ "ဤဘ၀မွေသလြန္လွ်င္ ဘ၀ဇာတ္ျပတ္ျခင္း
အယူ၀ါဒရွင္ဘုရားတုိ႔၏အမိန္႔ကုိနာခံျခင္းလွ်င္အဆုံးသတ္ၾကေလသည္"
    သုိ႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္း ေရွး ပေ၀နီမွစ၍ သမၼာဒိ႒ိအယူရွိၾကသူ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔က
၎ႏုိင္ငံျခားသားလူမ်ိဳးတုိ႔အား ဗ်တိေရက နည္းအားျဖင့္"မိစၦာဒိ႒ိလူမ်ိဳး"ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကေလသည္။
    ၎ႏုိင္ငံျခားသားတုိ႔ေနာက္မွလည္း ႏုိင္ငံျခားသာသနာျပဳဘုန္းႀကီးမ်ား ျမန္မာျပည္တြင္းသုိ႔
လုိက္ပါလာႀကသည္ဟု ဆုိေလသည္။ ႏုိင္ငံျခားသာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္တုိ႔အနက္ အထင္ရွားဆုံးေသာ
ပုဂၢိဳလ္မွာ ေဒါက္တာဂ်ဒ္ဆင္ျဖစ္၍ ၎ပုဂၢိဳလ္သည္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၁၃-ခုႏွစ္ကျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ေရာက္လာ
သည္ဟုသိရသည္။
    အမရပူရေခတ္ ဘုိးေတာ္မင္းတရားလက္ထက္သုိ႔ေရာက္လာေသာအခါ ေဒါက္တာဂ်ဒ္ဆင္
စေသာ သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္တုိ႔သည္ ျမန္မာတုိ႔က ၎တုိ႔အား " မိစၦာဒိ႒ိလူမ်ိဳး " ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚေနသည္
ကုိ ပေပ်ာက္ေစရန္ ၎တုိ႔သည္ခရစ္ယာန္ဘာသာကုိသက္၀င္ယုံၾကည္သည့္ " ခရစ္ယာန္ဘာသာလူ
မ်ိဳး "ဟူ၍၎၊သမၼာဒိ႒ိလူမ်ိဳးဟူ၍၀င့္ၾကြားခဲ့ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔အားလည္း ဗုဒၶဘာသာကုိသက္၀င္
ယုံၾကည္ၾကသည့္ " ဗုဒၶဘာသာလူမ်ိဳး " ဟူ၍၎ ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ၾကေလသည္ ။
    ၁၃၀၇-ခုႏွစ္က ပုံႏွိပ္ခဲ့ေသာ ဦးခင္အမည္ရွိပုဂၢိဳလ္ ျပဳစုသည့္ "ဗုဒၶဘာသာဆုိတာဘာလဲ "
စာအုပ္၌ အျငိမ္းစားအေရးပုိင္မင္း ဦးဘုိးစ ေရးသည့္ စာအုပ္ေ၀ဖန္ခ်က္အခန္း၌ " ဗုဒၶဘာသာဟူ
ေသာစကားသည္ ဘုိးေတာ္မင္းတရားလက္ထက္ေလာက္ကစ၍ လူတုိ႔ေ၀ါဟာရသုံးစြဲခဲ့ေသာစကား
ျဖစ္သည္၊၎စကားကုိမသုံးစြဲမီ ဗုဒၶဘာသာတရားကုိ သမၼာဒိ႒ိတရားဟုေခၚေ၀ၚသုံးစြဲၾက၏ " ဟူ၍
ေတြ႕ရေလသည္ ။
    ဗုဒၶဘာသာဟူေသာ အသုံးအႏွဳန္းသည္ ပိဋကတ္စာေပတုိ႔၌၎၊ေရွးသာသနာ၀င္ ရာဇ၀င္
တုိ႔၌၎ မေတြ႕ရေခ် ။ႏုိင္ငံျခားသာသနာျပဳတုိ႔ ျမန္မာျပည္တြင္းသုိ႔ေရာက္လာကာမွသာ ႏုိင္ငံျခားသာ
သနာျပဳတုိ႔က ေခၚေ၀ၚၾကသျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စကားခြန္းျဖစ္ေၾကာင္းသိရေလသည္ ။
    သကၠရာဇ္ ၁၂၄၇-ခုႏွစ္ မွသည္ဘက္ ျမန္မာမင္းတုိ႔မရွိသည့္ေနာက္အဂၤလိပ္တုိ႔အုပ္စုိး
ေသာအခါ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳတုိ႔ လြတ္လပ္စြာ သာသနာျပဳႏုိင္သည့္အခ်ိန္မွစ၍ ဗုဒၶဘာသာ ဟူ
ေသာစကားသည္ တစတစ တြင္က်ယ္လာေၾကာင္းသိရေလသည္ ။
    ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳတုိ႔သည္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔အား အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းပညာကုိေပး
ျခင္းျဖင့္ ၎၊မဟာေမဒင္(အစၥလာမ္)သာသနာျပဳတုိ႔သည္ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးတုိ႔ႏွင့္လက္ထပ္ျခင္းအား
ျဖင့္ သာသနာျပဳၾကေလသည္ ။
    ၎သာသနာျပဳတုိ႔၏ စက္ကြင္းသုိ႔တစ္နည္းနည္းႏွင့္ ၀င္မိၾကသည့္သူတုိ႔ကအစျပဳ၍
" သမၼာဒိ႒ိ" အစား "ဗုဒၶဘာသာ " ဟု စတင္ေခၚေ၀ၚၾကေၾကာင္း သိရေလသည္ ။ယေန႔ဆုိလွ်င္ဘာ
သာျခားတုိ႔သာမကေတာ့ဘဲ သာသနာ့၀န္ထမ္း ရဟန္းေတာ္တုိ႔သည္ပင္လွ်င္ သုံးစြဲေခၚေ၀ၚရသည့္
အေျခသုိ႔ေရာက္ေနေလေတာ့သည္ ။
(မဟာစည္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ၏ ဘ၀ျပႆနာ စာအုပ္မွ မဂၤလာဦးေအာင္ျမင့္ ၏ နိဒါန္း/အေၾကာင္းရင္း မွ ထုတ္ႏွဳတ္ ေဖၚျပပါသည္ ။ )